گفتگوی امیر شهابی با دكتر سراجی كارشناس موسیقی در برنامه نیستان
سراجی در این برنامه گفت :
دور تصنیف سازی سه دوره وجود دارد. دوره اول كه مؤلفان آن عارف قزوینی، علی اكبر شیدا و امیر جاهد هستند.
دوره دوم كه دوره اوج اركستر گل ها در ایران است و دوره سوم كه متعلق به چند دهه ی اخیر موسیقی ایران است.
سراجی در ادامه گفت :
انتخاب شعر در این دوران نقش چشمگیری داشته است. برای مثال در دوره اول آهنگسازی مقدم بوده و بر اساس موسیقی شعر سروده می شده است.از مزایای این دوران آزاد فكری آهنگساز و ساخته شدن تصنیف های ماندگار بود.
در دوره دوم شعر اولویت بوده و آهنگ بر اساس شعر از پیش سروده شده ساخته می شده است. در این دوران تعداد تصنیف های ماندگار كم تر است چرا كه منجر شده است خلاقیت آهنگساز گرفته شود.
دوره سوم دوره ایست كه باید آهنگسازان ملودی و مر مورد نظر را ساخته و بعد از شاعر بخواهند بر اساس ملودی روی آن شعر بسراید. این امر باعث می شود تا موفقیت تصنیف ها بیش تر شده و مانگار تر شوند در تاریخ موسیقی ایران زمین.
سراجی همچنین افزود :
شعر تصنیف ، بر خلاف شعر سنّتی ، دارای اوزان متنوع و مصراعهای نامساوی (برخی كوتاه و برخی بلند) است . نزدیكی اوزان عروضی شعر فارسی با ادوار موسیقایی ، بین شكل اشعار سنّتی فارسی و تصنیف مشابهت پدید آورده است . در تصنیفهای قدیمتر، بیتی از شعرای قدیم تضمین می شد و سپس قافیه آزاد می گردید، مثل تصنیف بیات اصفهان اثر علی اكبر شیدا كه در آن بیتی از سعدی تضمین شده است : «سلسلة موی دوست حلقة دام بلاست / هر كه در این حلقه نیست فارغ از این ماجراست »
این شگرد، این امكان را به تصنیف ساز می داد كه نغمه های زیباتری بیافریند. بیشتر ضربها و ادواری (وزنهای موسیقی ) كه در تصنیف استفاده می شود، باید روان و ساده باشد. بحور موسیقی تصنیف بیشتر بر پایة چند بحر معروف غزلهای فارسی است ، از جمله : فاعلاتن فاعلاتن فاعلاتن ، مستفعلن مستفعلن مستفعلن ، و فعولن فعولن فعولن فعول .
با بررسی تصنیفهای قدیمی ، ملاحظه می شود كه روند اجرای تصنیفها هم مثل هنر غزل خوانی ، تنها با نظم نغمه ها انجام پذیر است و تكرار چند كلمه از كلام تصنیف یا افزودن كلماتی ظاهراً بی معنی در جای خود، از خصوصیات ویژة این هنر است
