فلسفه شكل گیری چهار مضراب در موسیقی ایرانی

گفتگو در برنامه هنرنامه رادیو فرهنگ

1401/11/09
|
12:26

كارشناس این برنامه گفت : یكی از اصلی ترین ویژگی های چهار مضراب ایجاد شور و جود در مخاطب است.به طور كلی چهارمضراب برای توصیف قطعات یا گوشه‌هایی به كار می‌رود كه ضرب و ریتم مشخصی دارند.به زبان ساده می‌توان گفت «چهارمضراب» قطعه‌ای سازی است كه همانطور كه گفته شد، معمولا با تمپوی بالا اجرا می‌شود و به لحاظ وزن ممكن است در هریك از میزان‌های ساده، تركیبی یا لنگ ساخته و اجرا شود. معمولا از چهار مضراب‌ها برای رفع یكنواختی در میان آواز استفاده می‌شود. نكته مهمی كه در این‌باره وجود دارد این است كه چهارمضراب‌ها برخلاف تصنیف‌ها و رنگ‌ها جمله‌های ملودیك نقش زیادی ندارند، بلكه روی نت‌های گوناگون «پایه‌ها» گوناگونی اجرا شده و بیشتر در جهت نشان دادن مهارت و تندنوازی نوازندگان ساخته می‌شود. معمولا در چهارمضراب‌ها زمانی كه ملودی تمام می‌شود شنونده تا آغاز جمله بعد انتظار شنیدن پایه را دارد. یعنی می‌توان گفت پایه در چهارمضرب هیچ‌گاه قطع نمی‌شود. این پایه‌ها در واقع فیگورهای ریتمیك مختلفی هستند كه یك چهار مضراب با آن شروع می‌شود و ممكن است تا آخر نیز با همان فیگور ادامه یابد و یا در طول یك قطعه تغییر كند.

ضرب‌آهنگ نیز در چهارمضراب‌ها متفاوت است. برخی از موسیقی‌دانان، اوزان دوضربی و گاه سه‌ضربی را از بقیه رایج‌تر دانسته‌اند. اما به لحاظ عملی و اجرایی آنچه از باقی فرم‌ها در چهار مضراب رایج‌تر است اوازان سه‌ضربی (6/8 و 16/6) است. چهارمضراب‌ها به لحاظ زمانی بین 10 ثانیه تا یك دقیقه متغیرند.

یكی از معروف ترین چهار ضرب ها ماهور است ساخته ابوالحسن صبا كه ریتم 6 و هشت داشته و با ساز تار و تنبك نواخته شده است. چرا كه بیش تر آثار چهار مضراب با تار نواخته می شود.

دسترسی سریع