همسو نبودن «رفتار درآمد» و «رفتار مالیات»

سیاوش غیبی پور، كارشناس امور مالیاتی و اقتصادی، در برنامه «در مسیر توسعه» با موضوع «بهینه سازی درآمدهای پایدار در بودجه عمومی» گفت: همسو نبودن «رفتار درآمد» و «رفتار مالیات» اشكال ساختاری اقتصاد ماست؛ یعنی درآمد سرانه كشور یا همان تولید ناخالص ملی در سالهای مختلف رشد داشته است ولی درآمد مالیات رشد نداشته است.
وی افزود: در حال حاضر در كشور نسبت مالیات به تولید ناخالص ملی در بهترین حالت 7.2 تا 7.5 درصد است؛ در حالی كه در بسیاری از كشورهای همسایه ما (به جز تركیه) این نسبت حدود 18 درصد یعنی بیش از دوبرابر ماست و دلیل اصلی هم ساختار اقتصاد نفتی كشور است كه باعث شده است درآمدهای مالیاتی جدی گرفته نشود؛ یعنی قوانین، كارآمد نبوده است.
وی افزود: در بحث قوانین توجه به دو نكته ضروری است؛ اول اینكه اقدام اولیه بسیاری از قوانین مالیاتی بسیار سخت است، و دوم آن كه قوانین جدید در این دو سه سال اخیر دردسرساز شده است آنهم به خاطر كلی، نامشخص، و مبهم بودن قوانین و اصطلاحات و عبارات موجود در این قوانین.
وی همچنین در كنار «ناكارآمدی قوانین»، «نبود مجریان باثبات قوانین»، و «نبود بانك اطلاعاتی جامع داده های مالی» را از دیگر عوامل همسو نبودن رفتار درآمد و رفتار مالیات برشمرد و گفت: متاسفانه بانك اطلاعاتی جامع در بخش مالی كه هوشمند، پاسخگو، پویا و آنلاین باشد نداریم و عملكرد سامانه هایی چون «سامانه آمار خانه های خالی» جای بحث دارد.
وی همچنین مالیات را تابعی از درآمد دانست و گفت: به هر میزان كه درآمد زیاد شود باید همان نسبت هم مالیات بیشتر شود و هر كشوری در این مسیر حركت كند در مسیر توسعه و بهینه حركت كرده است و نتیجه بازتوزیع این درآمدها، میشود عدالت.
وی همچنین با اشاره به تاریخچه ای از شیوه و معیارهای دریافت های مالیاتی در تاریخ گفت: باید ریشه ها و بانك اطلاعاتی مان مشخص باشد و باید از شرایط و قرائن و مشاهدات میدانی به مالیات برسیم اما در كشور ما ابتدا اظهارنامه مطرح می‌شود و بعد تراكنش كارتخوان ها كه باز راه های فرار مالیاتی هم باز شد، ما باید ریشه ها را پیدا كنیم و در مسیر داده پردازی و تراكنش و در مسیر داده های افراد به درآمدشان بپردازیم.
وی همچنین با تاكید بر اینكه مالیات درآمدی پایدار است گفت: مالیات چون درونزاست، و نقدینگی ایجاد نمی كند، و به نوسانات خارجی ارتباطی ندارد درآمدی پایدار و قابل تكیه است، اما نكته بهینه مالیات این است كه باید آنقدر مالیات بگیریم كه به تولید آسیب نرسد، و آنقدر مالیات بگیریم كه تورم با ثبات باشد؛ یعنی یك معادله سه وجهی شامل مالیات، تولید و سطح عمومی قیمت هاست.
وی همچنین فرارهای مالیاتی را در دو بخش؛ فرار مالیاتی قانونی و فرار مالیاتی معافیت‌های قانونی تشریح كرد و گفت: فرار مالیاتی قانونی یعنی یك منبع دیده نشده در قانون داریم كه برایش خلأ قانونی داریم؛ مثلاً درآمد حاصل از خرید و فروش و واسطه گری خانه و ماشین.
وی افزود: فرار مالیاتی معافیت‌های قانونی زمانی صورت می گیرد كه معافیت های مالی (یا همان كمك به تولید) در شرایط ویژه وضع می‌شود و افراد به دلایلی معافیت داشتند ولی از این معافیت، در شرایط مختلف بهره می گیرند؛ مثلاً معافیت در زمان جنگ برای مناطق جنگی یا مناطق محروم یا معافیت مناطق آزاد در یك برهه زمانی درنظرگرفته میشود، اما گاهی این معافیت استمرار میابد و مورد بهره برداری سودجویان قرار میگیرد.
وی همچنین با اشاره به برخی معافیت های پنهان در قوانین اشاره كرد و گفت: این معافیت‌ها تبعیض ایجاد می‌كند و معافیت‌های قانونی نباید دائمی باشند.
وی در پایان با اشاره به طرح افزایش نسبت 50 درصدی مالیاتی طرح شده از سوی معاون حقوقی وزیر اقتصاد و دارایی گفت: هزینه‌های سرسام‌آور دولت از یك سو و داده های 40 ساله‌ای كه در دسترس است، موجب میشود بر روی این آمار به عنوان بحث كارشناسی ایراد باشد و فكر می‌كنم این بحث جای تعامل بسیار دارد.