پدر معماری ایران

وی دوران دبستان را در «مدرسه اسلام» گذراند و بعد از تأسیس مدرسه دولتی، در «مدرسه نمره دو» ادامه تحصیل داد.

وی پس از طی دوره علمی در «دبیرستان ایرانشهر» یزد برای ادامه تحصیل به تهران آمد.

او با وجود آنكه در زمینه ادبیات تحصیل می‌كرد و در این زمینه موفقیت‌هایی نیز كسب كرده بود.

ادبیات را رها كرده و در كنكور اولین دوره دانشكده هنرهای زیبا، به دلیل علاقه‌ای كه به هنر و معماری داشت شركت كرد و پذیرفته شد.

عدم توجه چندان به معماری ایرانی و تأكید بیشتر بر معماری غربی و آثار اروپایی در دانشگاه‌های آن زمان، سرانجام پیرنیا را بر آن داشت كه تحصیلات خود را در دانشكده هنرهای زیبا ناتمام رها كند.

وی به بررسی‌ها و تحقیقات فردی خویش متكی شد و تلاش كرد با بررسی بناها و گفتگو با معماران و استادكاران قدیمی برخی از ویژگی‌ها و اصول معماری ایرانی را مورد شناسایی قرار دهد.

به تدریج حاصل تحقیقات خود را در طی مقالاتی كه تدوین نمود، در اختیار عموم قرار داد.

كریم پیرنیا افزون بر معماری، در ادبیات، خوشنویسی، نقاشی و موسیقی نیز دستی داشت، بر زبان‌های عربی و عبری مسلط بود.

زبان پهلوی را به خوبی می‌دانست و با خط میخی نیز آشنا بود.
محمد كریم پیرنیا مدت‌ها از سال 1344 تا مدتی پیش از انقلاب به عنوان معاون فنی سازمان حفاظت آثار باستانی در زمینه ترمیم، تعمیر و احیاء بناها و آثار باستانی فعالیت می‌كرد و مدتی نیز در دانشكده هنرهای زیبا و دانشگاه شهید بهشتی به تدریس معماری ایرانی اشتغال داشت.

محمد كریم پیرنیا كتب و مقالات بسیار در مورد سبك‌شناسی و معماری اصیل و سنتی ایرانی تألیف كرده‌است و بدین دلیل او را پدر معماری سنتی ایران می‌دانند.

او به ویژه تحقیقات پردامنه‌ای بر روی طاق در معماری ایرانی و انواع و سبك‌های آن انجام داده بود.
نخستین فعالیت رسمی محمد كریم پیرنیا از سال 1332 تا 1344 در وزارت فرهنگ آغاز شد.

فعالیت ابتدایی استاد ساخت بیش از 300 مدرسه ارزان قیمت در تهران و شهرستان‌ها، از محل پنج درصد درآمد شهرداری بود كه با این كار طرحی نو در نظام مدرسه‌سازی ایران ایجاد شد.

طرح این مدارس بعدها از طرف یونسكو به‌عنوان نمونه مدارس ارزان قیمت، برای كشورهای جهان سوم معرفی شد.

محمد كریم پیرنیا از سال 1344 تا مدتی پیش از انقلاب اسلامی ایران به عنوان معاون فنی سازمان حفاظت آثار باستانی در زمینه ترمیم، تعمیر و احیاء بناها و آثار باستانی فعالیت می‌كرد و مدتی نیز در دانشكده هنرهای زیبا و دانشگاه شهید بهشتی به تدریس معماری ایرانی اشتغال داشت.

به دلیل فعالیت‌های معماری ازرشمند استاد پیرنیا و احیای آثار باستانی، مقام عضویت افتخاری فرهنگستان علوم جمهوری اسلامی ایران نصیب ایشان شد.

به پاس خدمات ارزنده و ماندگار استاد در طول شصت سال زندگی علمی، هنری و تلاش در راه بازشناسی جلوه‌های اصیل هنر معماری ایران و آشنایی نسل نو با توانایی‌های هنرمندان ایرانی در طول تاریخ و خدمات ارزشمند به جامعه معماری ایران، از سوی دانشگاه تهران موفق به دریافت دكترای افتخاری رشته معماری شدند .
كتاب سبك‌شناسی معماری ایران
در و پنجره در معماری ایران
بادگیر و خیشخان
بازار ایران
تویزه ـ قوس ـ دور
خیز و اندام گنبدهای ایرانی
مسجد جامع فهرج
بیماری بولوار
طاق ، گنبد
خانه های خدا در ایران زمین
مردم واری در معماری ایران
ارمغانهای ایران به جهان معماری : گنبد، پادیاو، جناغ و كلیل
معماری مساجد ایران، راهی به سوی ملكوت
خانه ایرانی
باغهای ایرانی
شهرسازی و معماری سنتی ایران
راه و رباط
آشنایی با معماری اسلامی ایران
استاد محمد كریم پیرنیا در تاریخ 9 شهریور ماه 1376 پس از یك دوره بیماری طولانی درگذشت.

مزار او بنا به در خواست وی در «خانه رسولیان» یزد كه در حال حاضر دانشكده هنر و معماری یزد قرار دارد، واقع است.