حسین علیزاده ردیف‌دان، آهنگ‌ساز، پژوهش‌گر و نوازنده تار و سه‌تار ایرانی از مهم‌ترین چهره‌های موسیقی معاصر ایران به شمار می‌آید. نكاهی داریم به زندگی و آثار او.
حسین علیزاده متولد سال 1330 در محله سید نصرالدین بازار تهران است. پدرش اهل ارومیه و خیاط بود و مادرش اهل تهران و خانه‌دار بود گاهی به‌رایگان به این‌وآن درس قرآن می‌داد.
حسین علیزاده در نوجوانی به خاطر آشنایی با استاد هوشنگ ظریف كه در یكی از مدارس تهران به تدریس موسیقی می‌پرداخت با موسیقی آشنا شد و در همان برخورد اول هوشنگ ظریف كه متوجه استعداد درخشان او در موسیقی شده بود او را به هنرستان موسیقی معرفی كرد. او در هنرستان موسیقی به تحصیل پرداخت و سپس برای تحصیلات دانشگاهی به دانشكده هنرهای زیبای دانشگاه تهران رفت و هم‌زمان نیز در مركز حفظ و اشاعه موسیقی به فراگیری و اجرای موسیقی پرداخت. علیزاده در 17 سالگی به اركستر رودكی پیوست و كنسرت‌هایی را با این گروه به عنوان نوازنده برگزار كرد.
اساتید حسین علیزاده
او نزد اساتید مطرح و خوش‌نامی چون هوشنگ ظریف، حبیب‌الله صالحی، محمود كریمی، علی‌اكبر شهنازی، داریوش صفوت، نورعلی برومند، سعید هرمزی، یوسف فروتن و عبدالله دوامی موسیقی را آموخته است.
حسین علیزاده، كانون چاووش و گروه عارف
حسین علیزاده در كانون چاووش همراه با دیگر نام‌‌آوران موسیقی ایران از جمله محمدرضا لطفی و پرویز مشكاتیان آثار جاودانه‌ای در موسیقی ایران به نام مجموعه آلبوم‌های چاووش اجرا كرد. كانون چاووش پس از استعفای دسته‌جمعی موسیقی‌دانان سازمان رادیوتلویزیون ملی ایران از جمله گروه شیدا، به دلیل فضای سیاسی سال 1357 و به‌ویژه واقعه 17 شهریور، تأسیس شد. این موسیقی‌دانان پس از استعفا از رادیو به فعالیت در كانون چاووش پرداختند. كانون چاووش شامل گروه شیدا به سرپرستی و آهنگ‌سازی محمدرضا لطفی و گروه عارف با همكاری آهنگ‌سازانی پیشرو چون حسین علیزاده و پرویز مشكاتیان بود.
حسین علیزاده و آموزش موسیقی
علیزاده از سال‌های ابتدایی دهه پنجاه به تدریس در كانون پرورش فكری كودكان و نوجوانان پرداخت. سپس در اوایل دهه هفتاد مدیریت هنرستان موسیقی را بر عهده گرفت و با آموزش موسیقی به هنرجویان فراوانی نقشی بسیار مهم در تربیت موسیقی‌دانان و نوازندگان پس از انقلاب ایفا كرد.
حسین علیزاده در دهه 60
در طی دهه شصت حسین علیزاده با ساخت و اجرای آثاری چون سواران دشت امید و حصار خونی تازه را در رگ‌های موسیقی سنتی ایران تزریق كرد و نشان داد موسیقیدانی نابغه و خوش‌فكر در فضای موسیقی ایران پدیدار شده است. ساخت آلبوم مشهور نینوا در سال‌های ابتدایی دهه شصت نام علیزاده را بیش‌ازپیش سر زبان‌ها انداخت. این قطعه كه با نی جمشید عندلیبی به عنوان تك‌نواز نی اجرا شد، از جمله مشهورترین قطعات تاریخ موسیقی ایران به‌حساب می‌آید كه علیزاده آن را با الهام از اوضاع‌واحوال جامعه ایران در سال‌های ابتدایی دهه شصت تصنیف كرد.
در پی از تعطیلی و توقف موسسه چاووش، علیزاده برای ادامه تحصیل موسیقی به دانشگاه آزاد برلین رفت و در سال‌های میانی دهه شصت دوباره به ایران بازگشت و گروه شیدا و عارف را بازسازی كرد كه حاصل آن كنسرت «شورانگیز» با صدای شهرام ناظری، صدیق تعریف و بیژن كامكار در تالار وحدت بود.
این كنسرت بعدها با صدای شهرام ناظری در آلبومی به همین نام منتشر شد
پس از آن علیزاده دست به تجربه‌هایی تازه موسیقی زد كه در زمینه موسیقی ایرانی و در قالب تك‌نوازی می‌توان به آثاری مانند تركمن، پایكوبی، همایون (با سه‌تار) و ماهور، هجرانی، همنوایی، نوا (تار) در زمینه گروه نوازی به آلبوم‌های راز و نیاز (با صدای علیرضا افتخاری) صبحگاهی (با صدای محسن كرامتی) و آثاری به‌صورت گروه نوازی (آوای مهر، راز نو، به تماشای آب‌های سپید، نی نوا، عصیان و واریاسیون كردی) اشاره كرد.
از ماندگارترین آثار كارنامه هنری حسین علیزاده همكاری او با كیهان كلهر و محمدرضا شجریان است كه از اواخر دهه 70 آغاز شد و تا سال 1384 ادامه یافت و در قالب گروهی چهارنفره همراه با همایون شجریان به اجرای كنسرت و برنامه موسیقی در كشورهای مختلف پرداخت و آثار و قطعات ماندگاری حاصل این دوران همكاری خاطره‌انگیز است.
آثار پژوهشی و تألیفی حسین علیزاده
او همچنین در زمینه پژوهش موسیقی و انتشار كتاب و آلبوم‌های آموزشی نیز فعال بود و انتشار ده قطعه برای تار (در 4 جلد) ردیف میرزا عبدالله (اجرا با تار و سه‌تار)، دستور تار و سه‌تار دوره متوسطه تا پیشرفته (كتاب و نوار) بوسه‌های باران (مجموعه تصانیف) و پارتیتور قطعه نوا از جمله آثار وی در این زمینه است.
حسین علیزاده و ابداع سازهای تازه
حسین علیزاده در طراحی و سازهای تازه در موسیقی ایرانی نیز تلاش‌های موفقی انجام داده است كه از آن جمله می‌توان به ابداع سازهای سلانه و شورانگیز اشاره كرد كه هم‌اكنون نیز در كنسرت‌هایش از آن استفاده می‌كند.
حسین علیزاده و موسیقی فیلم
حسین علیزاده علاوه بر فعالیت‌های ماندگار در حوزه موسیقی و نوازندگی از چهره‌های تحسین‌شده موسیقی فیلم در ایران نیز به‌شمار می‌آید و آثار درخشانی چون دلشدگان (1370)، گبه (1374)، زشت و زیبا (1377)، زمانی برای مستی اسب‌ها (1378)، لاك‌پشت‌ها هم پرواز می‌كنند (1386)، آواز گنجشك‌ها (1387) و ملكه (1390) و آتابای ساخته نیكی كریمی (1398) از ساخته‌های اوست.
حسین علیزاده و جوایز و افتخارات
حسین علیزاده تابه‌حال سه بار برای آلبوم‌های فریاد، بی تو به سر نمی‌شود و به تماشای آب‌های سپید نامزد جایزه گرمی در بخش بهترین آلبوم سنتی جهان شده است؛ جوایز گرمی از معتبرترین جوایز در صنعت ضبط و پخش موسیقی در آمریكا محسوب می‌شوند.
او همچنین چهار بار جایزه بهترین موسیقی فیلم را از جشنواره فیلم فجر برای فیلم‌های گبه، زشت و زیبا، آواز گنجشك‌ها و ملكه به دست آورده و به همراه مجید انتظامی و محمدرضا علیقلی ركورددار بیش‌ترین سیمرغ بلورین بهترین موسیقی متن از جشنواره فیلم فجر است.
او همچنین در سال 1396 جایزه دوسالانه موسیقی جهانی آسیا از بنیاد مركز موسیقی جهان در كره جنوبی را دریافت كرد. این جایزه به هنرمندانی كه باعث شناساندن فرهنگ و هنر كشورشان به دیگر نقاط جهان شده‌اند اهداء می‌شود.
در سال 1393 حسین علیزاده نامزد دریافت نشان شوالیه هنر و ادب فرانسه شد اما در نام‌های از دریافت این نشان انصراف داد و نوشت «خود را بی‌نیاز از دریافت هر نشانی می‌داند.» علیزاده درعین‌حال گفته است كه هدیه ملت بافرهنگ فرانسه را ارج می‌نهیم.
او همچنین در نامه خود گفت: «اگر سفیر سیاسی و فرهنگی كشور فرانسه هدیه ملت بافرهنگ فرانسه را به سینه هنرمندان بزرگ ما نصب می‌كند، آن را ارج می‌نهیم و ما نیز ستایش می‌كنیم ستارگان پرافتخار تاریخ خود را.» علیزاده بااین‌حال با لحنی انتقادآمیز اضافه كرد: «شاید اگر در دیار ما توجه و درك از هنر والای موسیقی نزد مسئولان می‌بود، یك هدیه و عنوان غیرخودی این‌همه انعكاس نداشت.»
«وقتی در فضای هنری نور كافی نباشد، چراغی كوچك خورشید می‌شود». او در پایان‌نامه خود چنین نوشت: «ضمن قدردانی از مسئولان كشور و سفارت فرانسه، به احترام مردم هنرپرور و هنردوست ایران، به نام حسین علیزاده قناعت كرده تا آخر عمر به آن پیشوند یا پسوندی نخواهم افزود.»
