زندگینامه: مرتضی نی داود

استعداد وی در موسیقی در همان اوان كودكی آشكار شد و پدرش «بالا خان» كه خود اهل موسیقی بوده و با تار و تنبك آشنایی داشت، او را به درس آقا حسینقلی استاد تار برد.

مرتضی خان دو سال نزد آقا حسینقلی و سه سال نزد شاگرد برجسته او درویش خان ردیف موسیقی و تار نوازی را آموخت و موفق شد از دست درویش نشان «تبرزین طلایی»، را كه تنها به شاگردان ممتاز داده می‌شد، دریافت كند.

نی‌داود در بیست سالگی به تأسیس كلاسی برای تدریس تار و ردیف موسیقی ایرانی اقدام كرد كه بعدها پس از مرگ نابهنگام استادش درویش خان ادامه آموزش شاگردان استادش را نیز برعهده گرفت.


از معروفترین تصانیفی كه وی ساخت، تصنیف مرغ سحر بود كه روی شعری از مرحوم بهار ساخته شد. این تصنیف نخستین بار توسط قمر الملوك وزیری خوانده و سپس بارها خوانندگانی چون، ملوك ضرابی،نادر گلچین، فرهاد و محمد رضا شجریان آن را بازخوانی كردند.

تصنیف مرغ سحر اكنون به فصل مشترك تمامی اجراهای شجریان تبدیل شده است،‌به نحوی كه وقتی در سال گذشته وی خواست این قطعه را نخواند، با اصرار جمعیت مجبور شد از شب بعدش اجرای این قطعه را در مجموعه كاری اش قرار دهد.[شجریان مرغ سحر نخواند] این تصنیف و شهرت شعرآن سبب شده است تا یدالله كابلی از خوشنویسان طراز اول كل اشعار آن را بازنویسی كند [كابلی تابلوی مرغ سحر با به شجریان اهداء‌كرد]

نی داوود پس از تأسیس رادیو مانند هنرمندان دیگری چون رضا محجوبی، علی اكبر شهنازی، حبیب سماعی، ابوالحسن صبا و موسی معروفی، به همكاری با رادیو پرداخت. او برای خوانندگان معروفی چون قمرالملوك وزیری، ملوك ضرابی، روح انگیز، ادیب خوانساری، جواد بدیع زاده و غلامحسین بنان تصنیف ساخته یا با آوازشان تار نواخته است.

وی در سال 1348 اقدام به اجرا و ضبط در حدود 300 گوشه از ردیف موسیقی ایرانی نمود كه به دلایلی نامعلوم هنوز منتشر نشده‌اند. وی در سال‌های پس از انقلاب نیز به فعالیت‌های موسیقی خود به صورت محدود ادامه داده و در همین سال‌ها پیش درآمد اصفهان را به شیوه‌ای نو برای اركستر بزرگ تنظیم نمود كه موسیقی اصلی سریال هزار دستان به حساب می‌آید.

مرتضی نی داوود، سال‌ها در خیابان فردوسی تهران مغازه الكتریكی داشت و در سال 1359 به آمریكا مهاجرت كرد.

وی در 2 مرداد سال 1369 در سن نود سالگی درگذشت، زمانی كه شجریان و گروه آوا اجرای سرو چمان را در آمریكا به صحنه بردند و برای نخستین بار تصنیف مرغ سحر را در این كشور خواندند.

از دیگر آثار شاخص نی داود می توان به تصنیف «شاه من، ماه من»،تصنیف« مرغ حق»،تصنیف «آتش دل» كه استاد جلال تاج اصفهانی آن را خواند و بعدها هم علیرضا افتخاری بازخوانی‌اش كرد وپیش درآمد اصفهان اشاره كرد كه مبنای كار آهنگسازی زنده‌یاد مرتضی حنانه در سریال هزاردستان به كارگردانی علی حاتمی شد.

برخی از ردیف نوازی های نی داود اخیرا از سوی مؤسسهٔ ماهور منتشر شده است.